غیبت صغری
🔸 سلام بفرمایید.
🔹 حاج آقا منظور از «غیبت صغری» چیست؟
🔸 غیبت امام زمان (عج) به دو دوره مجزا تقسیم مى‌شود، غیبت صغرى و «غیبت کبرى». غیبت صغرى از سال ۲۶۰ هجرى (سال شهادت امام یازدهم) تا سال ۳۲۹ (سال درگذشت آخرین نایب خاص) را شامل می‌شود، یعنى حدود ۶۹ سال.
🔹 در دوران غیبت صغری شیعیان با امام (عج) ارتباط داشتند؟
🔸 بله. در دوران غیبت صغرى، ارتباط شیعیان با امام (عج) به طور کامل قطع نشده بود و آنها به گونه‌اى خاص و محدود با امام (عج) در ارتباط بودند. در این دوره افراد مشخصى به عنوان «نایب خاص» وجود داشتند که شیعیان به وسیله آنها مسائل و مشکلات خویش را با امام (عج) در میان گذاشته و پاسخ خود را دریافت می‌کردند و هر از چندگاهی نیز به دیدار امام نائل می‌شدند. از این‌رو مى‌توان گفت در دوره غیبت صغری، امام (عج) هم غایب بود و هم نبود.
🔹 غیبت صغری چه فوایدی داشت؟
🔸 دوره غیبت صغری، دوران آماده‌سازى شیعیان براى غیبت کبرى بود که طى آن ارتباط شیعیان با امام زمان (عج) قطع می‌گردید و آنها موظف می‌شدند تا در امور خود به نایبان عام آن حضرت، یعنى فقهاى واجد شرائط و آشنایان به احکام اسلام رجوع کنند. اگر غیبت کبرى به یک‌‌باره و ناگهانی اتفاق می‌افتاد، امکان داشت موجب انحراف شیعیان شده و از پذیرش آن امتناع کنند. از این‌رو در گذشته با زمینه‌سازى امامان پیشین، به تدریج ذهن‌ها آماده پذیرش غیبت امام (عج) شده بود. امکان ارتباط نایبان خاص با امام (عج) در دوره غیبت صغرى و شرفیابى برخى از شیعیان به محضر آن حضرت نیز، مسئله ولادت و حیات قائم آل محمد (ص) را بیشتر تثبیت می‌کرد.
🔹 امامان پیشین چه زمینه‌سازی‌هایی کرده بودند؟
🔸 غیبت دوگانه حضرت مهدی(عج) سال‌ها پیش از تولد او توسط امامان قبلى پیشگویى شده و از همان زمان توسط راویان و محدثان، حفظ، نقل و در کتاب‌هاى حدیثی ضبط شده بود و شیعیان با آن آشنایی داشتند. چنانکه امام علی (ع) فرموده‌اند: «غایب ما، دو غیبت خواهد داشت که یکى طولانى‌تر از دیگرى خواهد بود. در دوران غیبت او، تنها کسانى در اعتقاد به امامتش پایدار مى‌مانند که داراى یقینى استوار و معرفتى کامل باشند.» همچنین امام صادق (ع) فرموده‌اند: «امام قائم دو غیبت خواهد داشت، یکى کوتاه‌مدّت و دیگرى دراز مدّت»
🔹 نایبان خاص امام (عج) چه کسانی بودند؟
🔸 نایبان خاص امام (عج) در دوره غیبت صغرى، چهار تن از اصحاب با سابقه امامان پیشین و از علماى پارسا و بزرگ شیعه بودند که «نوّاب اربعه» نامیده شدند. آنها به ترتیب زمانى عبارت بودند از: «ابوعَمْرو عثمان بن سعید عَمْرى»، «ابوجعفر محمد بن عثمان بن سعید عَمْرى»، «ابوالقاسم حسین بن روح نوبختى» و «ابوالحسن على بن محمد سَمَرى». وکالت این چهار تن، وکالتى عامّ و مطلق بود، اما دیگرانی نیز در موارد خاصى از امام وکالت و نیابت داشتند. امام (عج) وکلاى دیگرى نیز در مناطق مختلفی مانند: بغداد، کوفه، اهواز، همدان، قم، رى، آذربایجان، نیشابور و… داشتند که «توقیع»هایى برای آنها صادر مى‌کردند.
🔹 نوّاب خاص چه وظایف و فعالیت‌هایی داشتند؟
🔸 انتخاب نواب خاص از سوى حضرت حجت (عج)، در واقع ادامه و توسعه فعالیت شبکه ارتباطى «وکالت» بود که از زمان پیشواى نهم به صورت فعّال در آمده و در زمان امام هادى و امام عسکرى علیهما السلام گسترش چشم‌گیرى یافته بود و در زمان امام قائم (عج) به اوج شکوفایی رسیده بود. وظایف و فعالیت‌هاى اساسى نوّاب خاص عبارت بودند از: پنهان داشتن نام و مکان امام، سازماندهى وکلا، اخذ و توزیع اموال متعلق به امام، پاسخگویى به سؤالات فقهى و مشکلات عقیدتى و مبارزه با مدّعیان دروغین نیابت و …
🔹 ممنون حاج آقا
منبع: برداشتی از کتاب: سیره پیشوایان، «نگرشی بر زندگانی اجتماعی، سیاسی و فرهنگی امامان معصوم علیهم السلام»، (غیبت صغری)، تالیف: استاد مهدی پیشوایی
